Med mine auge
Fotohistoria
1. Tidlege bilete
2. Byrjinga på fotografi (1826)
3. Fyrste "sjølfien" (1839)
4. Innføring av fargefotografi (1861)
5. Post mortem-fotografi (1800-talet)
6. Handhaldne kamera (frå 1888)
7. Digitale fotografi
8. Mobilkamera
Niépce (1826)
Det eldste fotografiet som framleis eksisterar.
Den fyrste «sjølfien»
Robert Cornelius i 1839.
Det fyrste fargebiletet
Tatt av Thomas Sutton (fotograf) og James Clerk Maxwell (fysiker og matematiker) i 1861 av ei sløyfe.
Post mortem
Det var populært å ta bilete av døde personar på 1800-talet.
Browniekameraet
No 1 Brownie Model B, 1901.
De fyrste scanna digitale biletet
Det fyrste digitale bilete blei scanna i 1957.
Det fyrste digitale kameraet
Kom i 1975, av Steven Sasson og hadde heile 0,01 megapiksler.
Mobilkamera
Nokia hadde den første mobilen med kamera.
Historia til fotografiet er både fascinerande og kompleks. Tidlegare, i tusenvis av år, var det berre kunstnarar som med pensel og lerret kunne skape bilete av verda rundt oss, ein prosess som tok timesvis, om ikkje dagar.
Men i 1826 skjedde noko revolusjonerande. Nicéphore Niépce, ein fransk oppfinnar, tok det første kjende fotografiet. Biletet, kalla "Utsikt frå eit vindauge i Le Gras", vart teken i Frankrike og kravde ei eksponeringstid på heile åtte timar. Berre 13 år etter Niépce sitt banebrytande arbeid, i 1839, tok Robert Cornelius, ein sølvsmed frå Philadelphia, det som kan kallast den fyrsten "sjølfien". Han stod stille framfor kameraet sitt i omtrent eitt minutt.
Fargefotografiet kom også på 1800-talet, nærmare bestemt i 1861. Det var resultatet av eit samarbeid mellom fotografen Thomas Sutton og fysikaren James Clerk Maxwell. Saman tok dei eit bilete av farga band, som markerte byrjinga på ei ny æra i fotografihistoria.
Ein litt mørkare side ved tidleg fotografi var trenden med post mortem-fotografi. På 1800-talet var det vanleg å ta bilete av nyleg avdøde slektningar. Dette var ofte den siste sjansen familien hadde til å ha eit varig minne om den avdøde. I nokre tilfelle var det til og med det første bilete som vart teke av personen.
I 1888 vart det gjort ei anna stor oppdaging innan fotografi. George Eastman, grunnleggjar av Kodak, introduserte det fyrste handhaldte kameraet. Dette, saman med lanseringa av det rimelege Browniekameraet i 1900, gjorde at fotografi vart noko alle kunne drive med, ikkje berre profesjonelle.
Men den største revolusjonen skjedde kanskje med innføringa av digital fotografi. I 1957 tok Russell Kirsch det første digitale biletet ved å skanne eit bilete av sonen sin. Nærare 20 år seinare, i 1975, tok Steven Sasson det første biletet med eit digitalt kamera. Men det skulle ta fleire tiår før digital fotografi vart allemannsseige.
I 2000 vart den første mobiltelefonen med innebygd kamera lansert, og i Noreg kom Nokia 7650 med kamera i 2002. Dette endra igjen fotografi på ein grunnleggjande måte, ettersom det no vart endå lettare for folk å ta bilete kvar som helst, når som helst.
I dag, med kamera på nesten alle mobile einingar, har fotografering vorte ein del av kvardagen for millionar av menneske verda over. Frå dei tidlege dagane med timesvis av venting for eit enkelt bilete, til dagens augneblinkfotografering, har reisa til fotografiet verkeleg vore eit eventyr.
5 SPØRSMÅL
Fotografiske verkemiddel
1. Tredeling (Rule of Thirds)
2. Posisjon av element
3. Figurar og linjer
4. Stemning i fotografiet
5. Trekantar
6. Rytme og repetisjon
7. Beskjering
8. Synsvinkel
9. Perspektiv
10. Utsnitt
Fotografering handlar ikkje berre om å trykkje på utløysarknappen; det er ei kunstform der ein kombinerer teknikk, innstilling og kreativitet for å skape eit verk som formidlar ei melding eller ei kjensle. Det er fleire verkemiddel ein kan bruke for å oppnå dette.
Eitt av dei mest grunnleggjande prinsippa er tredeling, også kjent som 'Rule of Thirds'. Når du ser for deg eit bilete delt inn i ni like delar ved hjelp av to vertikale og to horisontale linjer, gir dette deg fire skjeringspunkt. Ved å plassere dei mest sentrale elementa i biletet på eller nær desse punkta, kan du skape eit meir balansert og dynamisk bilete.
Men korleis du plasserer elementa i biletet kan variere. Eit objekt plassert midt i biletet kan gi eit kraftfullt fokus, medan element i kantane kan leie den som ser sitt blikk rundt i biletet. Figurar og linjer er viktige i denne samanhengen. Til dømes kan ein veg leie blikket inn i biletet, og ein person kan leggje til interesse.
Stemninga i eit bilete kan påverkast av ulike faktorar, slik som rørsle, lys, farge, og kontrast. Eit bilete teke i solnedgang vil oftast ha varme fargar og kan formidle ei roleg og nostalgisk stemning, medan eit bilete med mørke skyar kan gi ein meir dramatisk tone.
Geometriske former som trekantar kan leggje til ein dynamikk i komposisjonen. Dei kan verke på naturleg vis, til dømes ved plassering av tre punkt i biletet, eller meir direkte som forma av eit bygg eller ein fjelltopp.
Rytme og repetisjon i eit bilete kan gi det ein visuell rytme. Dette kan skapast ved å ha fleire gjentakande element, som tre i ei rekkje eller bølgjer som slår mot stranda. Beskjering, der ein fjernar unødvendige eller distraherande element frå biletet, kan hjelpe med å fokusere på hovudmotivet.
Synsvinkelen du vel når du tek biletet, anten ovanfrå, nedanfrå eller på same nivå som motivet, kan dramatisk endre korleis det oppfattast. Eit fugleperspektiv kan gi oversikt, medan eit froskeperspektiv kan gjere at objekt verkar større og meir dominerande. Dette fører oss til perspektiv, der relasjonen mellom objekt i forgrunnen og bakgrunnen kan gi ei kjensle av djupn og rom.
Til slutt har vi utsnitt. Dette handlar om kor stor del av motivet du vil ha med i biletet. Eit nærbilete kan gi detaljerte inntrykk av eit objekt, medan eit vidare utsnitt kan vise samanhengen det står i.
Forhåpentlegvis gir dette deg ein grundigare forståing av korleis desse verkemidlane kan nyttast i fotografering. Med litt øving og eksperimentering vil du kunne bruke desse teknikkane til å skape framifrå bilete!
5 SPØRSMÅL
Kontrast
1. Definisjon av kontrast
2. Kvifor kontrast er viktig
3. Teknikkar for å jobbe med kontrast
4. Fallgruver og tips
Kontrast i fotografi handlar om forskjellen mellom dei lysaste og dei mørkaste områda i eit bilete. Når du ser på eit foto med ein lys himmel og mørke tre, meirkar du denne forskjellen. Denne variasjonen, eller kontrasten, kan hjelpe til med å fange merksemda til den som ser på biletet.
Kontrast er viktig i fotografi for fleire grunnar. Først og fremst kan det skape ei kjensle av djupn i biletet. Ved å bruke kontrast rett kan eit foto få eit meir tredimensjonalt preg. Vidare blir auget naturleg drege mot områda med mest kontrast. Dette betyr at ein fotograf kan bruke kontrast for å leige blikket til dei viktigaste delane av biletet.
Kontrast kan òg forsterke dei kjenslene og bodskapen ein vil formidle med biletet. Eit bilete med høg kontrast, der dei mørke og lyse områda står sterkt mot kvarandre, kan til dømes gi ei kraftig og dramatisk kjensle. Omvendt kan eit bilete med låg kontrast, der forskjellane er små, gi eit meir roleg og døyvt inntrykk.
For å jobbe med kontrast kan ein tenkje på fleire ting. Lyssetjing er viktig; ved å plassere lyskjelder på ulike stadar kan ein skape sterkare kontrastar og spennande effektar, som silhuettar. Komposisjonen, eller korleis du vel å setje opp biletet ditt, kan òg påverke kontrasten. Til sist kan ein bruke dataprogram etter at biletet er teke for å justere kor sterk kontrasten skal vere.
Men, det er viktig å hugse at for sterk kontrast kan føre til at nokre detaljar går tapt. På same tid kan for svak kontrast gjere at biletet verkar flatt. Det er opp til kvar enkelt fotograf å finne balansen dei likar best. Eksperimentering er nøkkelen. Gjennom prøving og feiling kan ein finne sin eigen stil og korleis ein vil bruke kontrast for å fortelje historia si.
5 SPØRSMÅL
Redigere foto på iPad
1. Opne Apple Photos
2. Vel biletet
3. Redigeringsverktøy
4. Justeringar
5. Klipp ned og rotering
6. Legg til filter
7. Retusjering
8. Lagring av endringar
9. Eksperimentering
Apple Photos er eit kjekt verktøy for alle som vil forbetre eller endre bileta sine litt. Først må du opne Apple Photos-appen, anten det er på ein Mac, iPhone eller iPad. Inne i appen finn du fram til biletebiblioteket ditt, der alle dine bilete er lagra.
Når du har funne biletet du vil redigere, klikkar eller trykkar du på det. Då vil det dukke opp ein "Rediger"-knapp, oftast i øvre høgre hjørne av skjermen. Ved å trykkje på denne knappen kan du starte redigeringsprosessen.
Ein av dei første tinga du kanskje vil leggje merke til, er moglegheitene for å justere lys og farge. Du kan gjere biletet ditt lysare eller mørkare ved å dra ein glidebrytar. Det same kan du gjere med fargar for å få dei sterkare eller svakare.
Om du vil endre utsnittet på biletet, kan du bruke eit verktøy som heiter "klipp ned". Dette lèt deg klippe vekk dei delane av biletet du ikkje ønskjer. Dersom biletet ditt treng å roterasa litt for at det skal stå rett, kan du bruke eit anna verktøy kalla "rotar".
Eit anna kjekt verktøy er filter. Desse kan endre heile utsjånaden på biletet ditt. Du kan til dømes gjere det svart-kvittet, eller gi det eit gammaldags preg.
Om det er småfeil eller merke på biletet du vil fjerne, kan du bruke retusjeringsverktøyet. Dette fungerer ved at du "målar over" feilen, og han forsvinn.
Når du er fornøgd med korleis du har endra biletet, trykkar du på "Ferdig" eller "Lagre" for å lagre endringane dine. Men om du ombestemmer deg, kan du alltid gå tilbake ved å trykkje "Rediger" på nytt, og så "Tilbakestill" for å få biletet slik det var originalt.
Det beste rådet er å øve seg litt. Jo meir du brukar Apple Photos, jo betre blir du til å redigere. Og det beste av alt er at du alltid kan angre, så du kan eksperimentere så mykje du vil. Ha det gøy med å redigere, og gjer bileta dine unike!
5 SPØRSMÅL
Personvern
1. Åndsverkslova
2. Behandling av fotografi i åndsverkslova
3. Personar avbileta
4. Unntak i åndsverkslova
5. Å forstå åndsverkslova
Åndsverkslova er eit sentralt juridisk rammeverk som sikrar rettane til skaparane av ulike typar kunstverk, anten det er foto, litteratur, film, musikk eller andre kreative uttrykk. Hovudformalet med lova er å verne den intellektuelle eigedomen til skaparen, slik at andre ikkje kan kopiere, distribuere eller endre verket utan spesifikk tillating.
Eit viktig aspekt av åndsverkslova er behandlinga av fotografi. Den som tek eit fotografi har opphavsrett til det. Med andre ord, fotografen har ein eksklusiv rett til å avgjere korleis dette biletet skal brukast. Utan denne tillatinga, kan ingen andre kopiere, distribuere eller bruke biletet i kommersielle eller ikkje-kommersielle samanhengar. Men som med alle lover, finst det unntaket. Etter ei viss tid, som kan variere avhengig av jurisdiksjon, kan fotografi bli del av allmenn eigedom. Når dette skjer, kan biletet brukast av alle utan å søkje løyve.
Samstundes, sjølv om åndsverkslova vernar om rettane til fotografen, dekkjer ho ikkje nødvendigvis rettane til dei som er avbileta. Det betyr at om eit bilete viser ein person i ein privat setting eller situasjon, kan bruk av dette biletet utan samtykkje vere i strid med personvernlovgivinga.
Det er også verd å merke seg at åndsverkslova har visse unntak. Til dømes kan eit verk brukast i samband med utdanning, kritikk, nyheitsrapportering eller forsking, så lenge bruken er i tråd med det som vert rekna som "rimeleg" og ikkje skadar dei økonomiske interessene til skaparen av verket.
Å forstå alle nyansane i åndsverkslova kan vere komplekst, spesielt når det gjeld bruk av fotografi. Difor, om det skulle oppstå tvil eller spørsmål, kan det vere lurt å søkje råd frå ein jurist med spesialisering innan opphavsrett.
5 SPØRSMÅL