Samfunn og ungdomskultur
Musikken sin funksjon
Læringsmål
1. Formidling av kjensler
2. Terapi
3. Samfunnsmessig rolle
4. Fleirfunksjonell
5. Kontekstavhengig
6. Musikken for musikken sin eigen skuld
Musikk og funksjon
Musikk er eit universelt språk som påverkar oss på mange vis. Han har ein lang rekkje funksjonar, avhengig av konteksten han vert brukt i. Nokre av funksjonane er felles på tvers av ulike kulturar, medan andre er spesifikke for ei viss kultur, samfunn, eller individ.
Ei av dei primære funksjonane til musikk er å formidle kjensler. Dette kan vere gleda ved ein bursdagsfeiring, sorga ved ei gravferd, eller kjærleiken i eit bryllaup. Musikk kan hjelpe oss å uttrykkje kjenslene våre når ord ikkje strekk til.
I tillegg kan musikk fungere som ei form for terapi. Han kan hjelpe oss med å handtere stress, angst, og depresjon, og kan gi oss ei form for ro i vanskelege tider. Det finst til og med ein heil profesjon dedikert til å bruka musikk som ein terapeutisk intervensjon - musikkterapi.
Musikk speler òg ei viktig rolle i samfunnet, der han kan verke samlande og styrkje fellesskapskjensla. Gjennom song og dans kan ein gruppe menneske kjenna seg meir samanbundne. Han kan òg verkt splittande, og skapte skilnader mellom ulike grupper i samfunnet. Musikken si rolle i samfunnet er såleis både integrerande og ekskluderande.
Noko av det mest fantastiske med musikk er at han kan fylle så mange ulike funksjonar på same tid. Ein song kan både få deg til å danse og gråte, han kan få deg til å føle deg både samanbunden med andre og åleine på same tid. Han kan gi deg trøyst i sorg, og han kan hjelpe deg å feire glede.
Kva slags funksjon musikk har for deg, vil avhenge av mange faktorar. Kva slags musikk du lyttar til, kor du er, kva du gjer, og korleis du kjenner deg, vil alle påverka korleis du oppfattar musikken og kva slags funksjon han har for deg.
Til slutt, er det viktig å påpeike at musikk ikkje alltid treng å ha ein spesifikk funksjon. Nokre gonger er det nok berre å nyte musikken for musikken sin eigen skuld, for den gleda og trøysta han kan gi oss, uavhengig av kva anna han kan tilby.
5 SPØRSMÅL
Musikk i reklame
Læringsmål
1. Bruk av musikk i reklame for å styrkje minne
2. Spesialkomponert musikk for å matche produkt eller merkenamn
3. Musikken si rolle i reklame retta mot ungdom
4. Bruk av musikk for å formidle ein livsstil
5. Symbiose mellom produkt og musikk
6. Musikken si rolle i å forme merkeidentiteten
Reklamemusikk
Musikk er eit effektivt verktøy som blir nytta i reklame for å skape ei sterk kopling mellom produktet og potensielle kundar. Det er visse grunnar til at musikk blir brukt i reklame, og dei kan variere frå psykologiske, emosjonelle til kommersielle årsaker.
Ein av hovudårsakene til at musikk blir brukt i reklame er for å styrkje minnet til kunden. Forsking har vist at vi menneske har ei evne til å hugse ting betre når dei er kombinerte. Det vil seie at om du høyrer på ein song samstundes som du ser på eit bilete, er det større sjanse for at du vil hugse biletet. I reklame blir dette nytta for å få kundane til å assosiere visse melodiar eller lydar med spesifikke produkt eller merkenamn. Dette kan hjelpe til med å byggje merkeidentitet og gjere at folk hugsar produktet betre.
Ofte blir det laga spesialkomponert musikk for å matche det spesifikke produktet eller merkenamnet. Dette blir gjort for å skape ein unik lyd som lett kan bli assosiert med merket. Denne musikken fungerer som ein "jingle", og det blir gjort i håp om at folk vil kjenne igjen merket når dei høyrer melodien. Ein annan grunn til at dette blir gjort er for å appellere til visse sosiale grupper, som ungdomar, ved å bruke musikk som er populær blant desse gruppene.
Når det kjem til reklame retta mot ungdom, er musikk eit svært sentralt element. Ofte blir hitlistemusikk eller klassiske songar brukt for å trekkje til seg merksemd og popularitet. Ideen er at populariteten til musikken vil smitte over på produktet, og gjere det meir attraktivt for målgruppa.
Ein annan viktig bruk av musikk i reklame er å formidle ein livsstil eller ein atmosfære. Mange gongar blir musikken brukt for å passe med image eller merkeidentiteten som dei ønskjer å fremje. Musikken kan hjelpe med å skape ei stemning eller ein visjon av livsstilen som kunden kan oppnå ved å kjøpe produktet.
I nokre tilfelle kan produktet og musikken leve i symbiose. Dette skjer når eit produkt og eit musikkstykke blir utgjevne eller presenterte samstundes. Dette kan skape ein sterkare kopling mellom produktet og musikken, og gjere at kunden assosierer dei to tett saman.
Alt i alt er musikk eit viktig og effektivt verktøy i reklame. Den har evna til å styrkje merkeidentiteten, påverke kjøpemønsteret til kunden, og forme ein unik image for eit produkt eller eit merke. Det er ingen tvil om at musikk spelar ei sentral rolle i korleis vi oppfattar og reagerer på reklame.
5 SPØRSMÅL
Filmmusikk
Læringsmål
1. Kva er filmmusikk?
2. Musikkteknikkar i film
3. Filmmusikkens assosierande rolle
4. Betydninga av filmmusikken
Filmmusikk
Filmmusikk er ein integrert del av filmmediet, og er med på å forme og guide publikummet si oppleving. Musikken kan påverke tolkinga vår av handlinga, setje tempoet for sekvensar, og bidra til å skape djupn og dimensjon i figurane og dei visuelle bileta. Når vi tenkjer på filmmusikk, kan vi tenkje på alt frå klassiske orkestrale partitur som vi høyrer i episke drama, til meir moderne lydspor med populærmusikk som vi høyrer i mange samtidsfilmar.
Eit viktig aspekt ved filmmusikk er det vi kallar musikalsk suggesjon. Musikken er ikkje berre med på å støtte opp under handlinga på skjermen, men kan ofte skape eit sett med forventningar eller føringar i sjølve lyttaren. Til dømes, ein spenstig, up-tempo melodi kan indikere eit eventyr eller ein hektisk jakt, medan ein låg, dyster melodi kan føresjå fare eller trugsmål. Musikken spelar med andre ord ein viktig rolle i å stille inn vår emosjonelle respons på det vi ser.
Musikalsk skildring er ein annan teknikk som vert nytta for å skape eit meir djupt og rikt filmisk landskap. Denne metoden inneber at musikken ikkje berre følgjer handlinga, men aktivt tolkar og skildrar det visuelle elementet på skjermen. Dette kan inkludere alt frå den generelle stemninga i ei scene, til meir spesifikke element som skildrar det indre livet til karakterane.
Nokre gonger vert spesifikke musikalske tema eller leiemotiv assosiert med bestemde rollefigurar eller element i filmen. Desse leiemotiva kan hjelpe til med å styrkje og fordjupe forståinga vår og emosjonelle tilknyting til desse karakterane eller elementa. Vi kjenner kanskje igjen dette best frå filmar som Star Wars, der ulike tema er knytte til ulike karakterar eller grupper.
Musikken har også ei viktig karakteriserande funksjon, der det soniske landskapet hjelper til med å definere den generelle tonen eller stemninga i filmen. Dette kan vere alt frå det storslåtte og episke, til det intime og personlege, og det er gjennom denne funksjonen at musikken verkeleg bidreg til å setje filmen i sin eigen unike kontekst.
Endeleg er det viktig å merke seg at filmmusikk ikkje berre er med på å skape stemning, men også hjelper oss med å assosiere og knyte saman ulike element i filmen. Musikken kan få oss til å tenkje på noko vi tidligare har sett eller høyrt i filmen, og hjelper oss med å byggje ein større forståing av den samla historia og dens ulike delar. Dette kan bidra til å skape eit meir fullstendig og engasjerande filmisk oppleving for publikum.
5 SPØRSMÅL
Musikk til teater
Læringsmål
1. Roller for musikk i teater
2. Bruk av musikk i ulike typar teater
3. Strukturen til ei typisk musikaltilstelling
4. Oppsummert
Opera
Musikal
Musikk speler ei sentral rolle i teater, og ho er noko meir enn berre lydteppe for handlinga på scena. Musikken kan uttrykkje karakterane sine kjensler, intensivere den dramatiske stemninga, bidra til å fortelje historia, skape eit tids- og stadsbilete, understreke rytmen i handlinga og skape kontrastar.
I sirkus er musikken uunnverleg. Ho styrer tempoet og rytmen i showet, og kan endre intensiteten frå det intenst spennande til det søte og humoristiske. Utan musikk, ville sirkus mista mykje av magien sin.
Musikkteater er ei særskild form for teater der musikk, song, dans og dialog smeltar saman til ein heilskap. Musikken hjelper til med å framheve skodespelarane sine prestasjonar og skape ei djupare kjenslemessig tilknyting til publikum. Musikalske teaterscener har utvikla seg mykje sidan operaen si tid, med bruk av moderne instrument og songteknikkar.
Opera er ein særskild form for musikkteater der klassisk musikk og ein bestemt form for song, kjend som bel canto, er i sentrum. Dette er ei form for song der røysta er svært lydbærande og der det leggjast stor vekt på å kunne syngje lange melodiliner utan å ta pusten.
Frå byrjinga av det 20. hundreåret, har vi sett utviklinga av ein ny form for musikkteater, kjend som musikal. Musikalen tek i bruk både klassiske og moderne instrument, og syngjestilen er meir i samsvar med moderne populærmusikk, med bruk av vibrato og andre teknikkar som ikkje er like vanlege i opera.
Ei typisk musikaltilstelling er gjerne 2 til 3 timar lang, delt opp i to akter med ein pause på rundt ti til tjue minutt. Til saman kan det vere 15-20 songnummer av varierande lengd, vanlegvis 3-5 minutt, i tillegg til dialog som er akkompagnert av musikk, og ei rekkje reprisar på tidlegare songar.
I teater er musikken ein vital komponent som hjelper til med å forme og formidle handlinga, karakterane, kjenslene og stemninga. Utan musikk, ville teateropplevinga vore mykje fattigare.
5 SPØRSMÅL
Musikkvideoen
Læringsmål
1. Definisjon av musikkvideo
2. Historisk utvikling
3. Format og innhald i musikkvideoar
4. Musikkvideoar som kulturelle og kunstnariske uttrykk
Ein musikkvideo er ein visuell representasjon av ein musikalsk komposisjon. Dei var opphavleg laga for å marknadsføre musikk, og er i dag eit integrert ledd i musikkindustrien. Musikkindustrien utnyttar potensialet i musikkvideoar til å uttrykkje kunstnaren si visjon, historieforteljing, og ofte for å byggje opp ein merkevare eller ein identitet for artisten.
Historia til musikkvideoen starta for alvor i 1975, då rockebandet Queen lanserte musikkvideoen til låten "Bohemian Rhapsody". Låten hadde ein kompleks struktur og vart i utgangspunktet ikkje sett på som ein potensiell hit. Men då videoen vart send på TV, tok populariteten av. Sjølv om det allereie fantest musikkvideoar før Queen sin, markerer "Bohemian Rhapsody" eit viktig vendepunkt i korleis musikk vart marknadsført og konsumert.
Det store gjennombrotet for musikkvideoformatet kom likevel med lanseringa av musikk-TV-kanalen MTV i 1981. Med slagordet "I want my MTV", gav kanalen eit kraftig støyt til ei utvikling der videoen ikkje berre kompletterte musikken, men ofte spelte ei avgjerande rolle for suksessen til artisten. Dette var eit tidspunkt der popmusikk og rock byrja å dominere, og musikkvideoar vart eit viktig verkty for å skape og promotere superstjerner. Artistar som Madonna og Michael Jackson er døme på dette.
Formatet på musikkvideoar har endra seg over tid. I byrjinga var dei ofte enkle framføringar eller dramatiske framstillingar av songtekstane. Med teknologiske framsteg og auka konkurranse, har videoane vorte stadig meir sofistikerte, med raske klipp, avanserte visuelle effekter, og ikkje minst eit sterkt fokus på seksualitet. Det siste kan sjåast som eit uttrykk for den generelle tendensen i samfunnet mot meir liberal seksuell fridom, men har òg vorte kritisert for å objektivisere og for å bidra til ein seksualisert kultur.
Samstundes er det viktig å merke seg at musikkvideoar ikkje berre er kommersielle produkt, men òg kulturelle og kunstnariske uttrykk. Dei gir artistar ein plattform for å uttrykkje kreativiteten sin på tvers av medium, og for å kommentere samfunnet rundt seg. I dag er musikkvideoar eit viktig kunstnarisk og kulturelt fenomen som fortset å utvikle seg og påverke måten vi oppfattar og opplever musikk på.
5 SPØRSMÅL
Rocken tok ansvar
Læringsmål
1. Ansvaret og engasjementet til rocken
2. Støttekonsertar som ein form for ansvar
3. Musikken og tekstane sine sosiale tema
4. Effekten av ansvaret til rocken
Rockmusikken har gjennom historia si alltid hatt eit tett samband med politikk og samfunnsspørsmål. Dette sambandet vart særs synleg på slutten av 1970-talet og utover 1980-talet då rocken tok eit tydeleg ansvar for å løfte fram og engasjere seg i sosiale problemstillingar.
Eit betydeleg omslag kom med framveksten av pønkrocken på slutten av 1970-talet. Pønkrocken, kjenneteikna ved sin raske, harde og direkte stil, vart raskt ei plattform for sosialt engasjement og politisk protest. Tekstane tok ofte for seg kritiske samfunnsspørsmål, som klassekamp, krig, forureining og andre former for urettferd. Pønkrocken greidde på denne måten å føre inn eit tydeleg sosialt aspekt i rocken, og med det å utfordre og utforske musikken si evne til å forme og påverke samfunnet.
Gjennom 1980-talet vart det stadig vanlegare for rockemusikarar å arrangere støttekonsertar for ulike gode formål, både internasjonalt og i Noreg. Dette var ein direkte måte for rocken å ta ansvar på, ved å samle inn pengar til dei som trengde det mest og løfte fram viktige samfunnsspørsmål. Dei aller fleste musikarane støtte opp om desse aksjonane, og dei bidrog til å setje søkjelyset på globale utfordringar som svolt, fattigdom og undertrykking.
Fleire store musikkaksjonar kom på rad og rekkje, som Kampuchea i 1979, Band Aid i 1984, Live Aid i 1985, Nelson Mandela 70th Birthday Tribute i 1988, og Live 8 i 2005. Alle desse aksjonane samla ein rekkje kjende artistar og band, og dei drog til seg massiv interesse både frå media og publikum.
I tillegg til støttekonsertane, vart mange av songane frå denne tida prega av solidaritet og samfunnsengasjement. Tekstane reflekterte ofte artistane sine personlege syn på aktuelle problemstillingar, og dei oppmoda lyttarane til å engasjere seg og vise solidaritet.
Saman førte desse faktorane til auka interesse for samfunnsspørsmål blant både musikarar og publikum. Rocken fekk ein meir aktiv rolle i samfunnet, og han bidrog til å setje dagsordenen for diskusjonar om sosial rettferd og globale utfordringar. Dette viser korleis rocken tok ansvar for å påverke samfunnet, og han stadfestar rocken si rolle som ein viktig kanal for sosial endring og politisk engasjement.
5 SPØRSMÅL
Protestmusikken
Læringsmål
1. Protestmusikken si oppblomstring i USA
2. Sentrale tema i protestmusikken
3. Viktige artistar og bidragsytarar
4. Påverknaden og verknaden av protestmusikken
5. Protestmusikken sin form og stil
Blowing in The Wind
Protestmusikk har alltid vore ein vital del av det amerikanske samfunnet, særleg i tider med sosiale og politiske konfliktar. Denne musikkstilen fungerer som ein kanal for uttrykk for misnøye og motstand mot styresmaktene, og er eit kraftig verkty for å påverke endring i samfunnet.
Den 23. juli, det året då opprør brøyt ut i Detroit, var eit særleg viktig vendepunkt for protestmusikken. Uroa som oppstod på grunn av at dei svarte ikkje fekk ta del i velstandsauken i USA, resulterte i ein høg aktivitet innan protestmusikken. Mange songarar og musikarar uttrykte misnøya si og kravde rettferd ved å skrive og framføre songar som kritiserer urettferd og diskriminasjon.
Eit godt døme på dette er Bob Dylan, ein aktiv artist i denne perioden. Med den karakteristiske kassegitaren sin, song og munnspel, kritiserte han skarpt overgrepa og urettferdene i det amerikanske samfunnet. Dylans protestsongar, som 'Blowin' in the Wind' og 'The Times They Are a-Changin', har vorte anerkjende som symbol på protest- og fridomskampen på denne tida.
Raselovene i USA vart oppheva i 1965, mykje takka vere arbeidet til Martin Luther King jr., som kjempa for likskap og rettferd. Han fekk Nobels fredspris for dette arbeidet. King sin visjon og hans evne til å mobilisere folk gjennom talar og ikkje-voldelig protest var også inspirasjon for mange musikarar. Protestmusikk spelte ei viktig rolle i denne rørsla, ved å hjelpe til med å spreie bodskapen om like rettigheiter og rettferd for alle, uansett hudfarge.
Protestmusikken fokuserte ikkje berre på raseproblematikk, men omfatta også kjernevåpen, fattigdom, sløsing, og krig. Desse temaa var gjenstand for skarp kritikk i protestsongane, og musikken vart dermed eit kraftig verkty for å rette merksemda mot desse problema.
Stilen til protestmusikken, med enkel instrumentering og direkte tekstar, passa perfekt til bodskapen i songane. Musikken var naken og ærleg, og det gjorde det lettare for lyttarane å forstå og identifisere seg med det musikken prøvde å formidle.
I sum, protestmusikken i denne perioden var ikkje berre musikk; han var eit verktøy for sosial endring og eit uttrykk for den kollektive røysta til dei marginaliserte og undertrykte. Den utgjorde eit viktig bidrag til den sosiale og politiske omveltinga i USA på denne tida, og etterlet seg ein rik arv som framleis har innverknad på dagens musikk og samfunn.
5 SPØRSMÅL
Hippierørsla
Læringsmål
1. Opphav og utvikling
2. Verdigrunnlag og livsstil
3. Politisk engasjement
4. Kunst og kultur
5. Problematiske aspekt
6. Ettermæle og innverknad
Hey Joe
Hippierørsla, som blomstra frå midten av 1960-talet, var ein manifestasjon av ungdomsopprør mot det etablerte samfunnet og mot dei verdiane som dei kjende hadde vorte forstyrra av materialisme, kapitalisme, og industrialisering. Deltakarane, ofte referert til som hippiane eller 'blomsterborna', uttrykte ein grunnleggjande mistillit til det konvensjonelle samfunnet og søkte etter alternative livsstilar, politiske strukturar, og åndelege oppfatningar.
Hippierørsla var på mange måtar ein motreaksjon mot dei konservative sosiale normene i etterkrigstida. Hippiane kjempa for fri kjærleik, pasifisme, og ein tilbakevending til naturen. Dei motsette seg også sterkt materiell grådigheit, kapitalisme og imperialismen som dei meinte stod i kontrast til dei verkelege verdiane i livet. Dei søkte etter indre sanningar gjennom meditasjon og bruk av psykedeliske rusmiddel som LSD og marihuana.
Hippiane var særskilt engasjerte i politiske spørsmål, og mange av dei var aktive i protestane mot Vietnamkrigen. Raseskilje, fattigdom, kjernevåpen, og sløsing var blant dei viktigaste emna for hippiane. Dei levde i bufellesskap, dyrka fri kjærleik, og utforska nye religiøse og filosofiske retningar, ofte med sterke innslag av austlege filosofiar og religionar, som buddhismen og hinduismen.
Musikk var ein sentral del av hippiekulturen, med artistar som Janis Joplin, Jimi Hendrix, The Grateful Dead, og The Beatles som var inspirert av, og bidrog til, kulturen. Desse musikarane førte med seg nye og revolusjonerande uttrykk innan rockemusikken, med psykedelisk musikk som kom til å dominere hippiescena.
Trass i mykje av kritikken og motstanden som hippierørsla møtte, bidrog ho til ei omforming av vestlege samfunn på mange måtar. Hippiane hjelpte med å fremje diskusjonen om borgerrettar, kvinne sine rettar, og miljøvern, og deira søk etter alternative livsstilar har late etter seg varige spor i vestlege kulturar.
Men det var òg sider ved hippierørsla som var problematiske. Bruken av narkotika førte til avhengigheit og øydelagde liv for mange. I tillegg, medan idéen om fri kjærleik hadde ei viss tiltrekking, førte ho også til problem med seksuelt overførte infeksjonar og uønskte graviditetar.
Trass i desse utfordringane, står hippierørsla som eit sterkt symbol på ungdomsopprør, fred, og søk etter meining. Det står også som eit vitnesbyrd om ei tid då unge menneske utfordra normene og verdiane i samfunnet, og søkte etter nye og alternative måtar å leve på.
5 SPØRSMÅL
Norsk visesong
Læringsmål
1. Opphav og utvikling av norsk visesong
2. Tema i norsk visesong
3. Viktige artistar i norsk visesong
4. Status for norsk visesong i dag
Alexander Kiellands plass
Norsk visesong oppstod på slutten av 1960-talet, då samfunnet var fullt av samfunnspolitiske strømmingar. Visesongen vart i stor grad påverka av amerikanske protestsongarar, med dyptgåande tekstar om fridom, rettferd, og samfunnskritikk. Stilen i norsk visesong hadde også element av hillbilly og bluegrass, med moteinstrument som gitar, fele og banjo.
Artistane som dominerte sjangeren var prega av si tid. Dei song om viktige tema som krigen i Vietnam, var kritiske til EU, og uttrykte eit sterkt forhold til det typiske norske. Dette gav visesongen ein spesiell plass i den norske musikkulturen, og han vart ein viktig formidlar av det norske samfunnet i ei turbulent tid.
Sjangeren endra seg med tida, og i dag er visesongen ein brei sjanger som rommar alt frå alvorlege emne til humoristiske betraktningar, frå triste forteljingar til lyse, glade songar. Norsk visesong er på mange måtar ein spegel av det norske samfunnet gjennom tidene, med tekstar som reflekterer tida og samfunnet dei vart skapt i.
Frå slutten av 1960-talet til midten av 1970-talet opplevde norsk visesong ein gullalder. I denne perioda dominerte artistar som Lillebjørn Nilsen, Øystein Sunde, Ole Paus, og Hans Rotmo med Vømmøl Spellmannslag. Dei vart kjende for sine engasjerte tekstar og sterke melodiar, og har hatt stor innverknad på norsk visesong.
Lillebjørn Nilsen, kjend for den fine lyrikken sin og melodiske gitarspel, har gitt oss mange kjende viser som "Alexander Kiellands plass" og "Barn av regnbogen". Øystein Sunde er kjend for den kvikke humoren sin og kjappe gitarstil, og har gitt oss songar som "Kjekt å ha" og "Fire mjølk og Dagbla' for i går". Ole Paus har stått bak mange kritiske og vittige viser, som "Mitt vesle land" og "Engler i snøen", medan Hans Rotmo og Vømmøl Spellmannslag er kjend for den dialektprega og humoristiske visestilen sin, med viser som "Vømmøl'n" og "Slapp reggae".
Etter midten av 1970-talet minka interessa for visesong noko, men sjangeren har halde seg levande fram til i dag. Norsk visesong lever framleis i beste velgåande, og er ein relevant og elska del av norsk musikkultur.
5 SPØRSMÅL