Røter
Den musikalske arva frå afrika
Læringsmål
1. Afrikansk musikk til Amerika
2. Begrensingar på rytmisk utfalding
3. Spesielle tonar og rytmar
4. Bruk av synkope
5. Afrikansk musikk sin påverknad på verda
Den afrikanske musikken kom til Amerika gjennom slavehandelen. Mange menneske vart tekne frå heimane sine i Afrika og sendt over havet for å jobbe som slavar. Livet deira var veldig vanskeleg, men ein av dei måtane dei klarte å halde ut på, var gjennom song og musikk.
Dei song ofte medan dei jobba på jordene eller i husa til dei som eigde dei. Songen hjelpte dei med å kjenne seg betre, og gjorde jobben litt lettare. Over tid laga dei sin eigen spesielle måte å syngje på. Dette var starten på ein ny type songtradisjon, som var ein blanding av det dei hugsa frå Afrika, og det nye livet deira i Amerika.
Men dei som eigde slavane var redde. Dei var redde for at slavane skulle bruke trommer og andre rytmeinstrument for å snakke saman og planleggje å gjere opprør. Så slavane fekk ofte ikkje lov til å bruke slike instrument. Likevel klarte dei å lage rytmar på andre måtar, til dømes ved å klappe hender eller trampe føter.
Den afrikanske musikken hadde ein spesiell måte å lage tonar og rytmar på. Ein av dei tinga som var spesielle, var noko som blir kalla "blå tonar". Dette er tonar som ikkje er heilt høge eller heilt låge, men ein plass i midten. Når du høyrer på musikk som blues eller jazz, vil du ofte høyre desse "blå tonane".
Ein annan viktig del av afrikansk musikk er noko som heiter "synkope". Dette er ein spesiell måte å spele rytmer på som høyrest litt uventa ut. Tenk deg at du klappar takta til ein song, og så plutseleg klappar du litt før eller litt etter dei andre. Det er slik synkope høyrest ut. Du kan høyre synkope i mange ulike typar musikk, som funk, jazz og latinamerikansk musikk.
Musikk frå Afrika har hatt stor innverknad på musikk i mange land, og har hjelpt til med å lage mange av dei musikktypane vi liker i dag.
5 SPØRSMÅL
Arbeidssongen
Læringsmål
1. Arbeidssongar
2. "Call and response" prinsippet
3. Kjenneteikn ved arbeidssongar
4. Betyding av arbeidssongar
Arbeidsssong
Eit arbeidssong er eit musikalsk uttrykk som vart utvikla av slavane i USA under harde arbeidsvilkår. Dette er melodiar som gav energi, trøyst og samhald i ei elles krevjande tid. Arbeidssongane er ikkje berre musikk, men også eit uttrykk for kulturen, livet og samfunnet der dei vart skapte i.
Arbeidssongane hadde ofte "call and response" som prinsipp, eit element henta frå afrikanske musikktradisjonar. Det innebar at ein forsongar, også kjend som ein "field holler", song eller ropte ut ein linje eller eit vers, og dei andre arbeidarane svarte i kor. Dette skapte eit slags samspel som styrkte samhaldet og fellesskapet blant arbeidarane. Det gav også ei rytme som hjelpte dei å halde takta i arbeidet.
Kjenneteikn ved arbeidssongane er mange, men det er nokre som er spesielt framtredande. Dei brukar ofte pentaton skala, som vil seie ein musikkskala med fem tonar. Dette er ein skala som er mykje brukt i blant anna folkemusikk og blues i dag. Arbeidssongane har ofte eit rytmisk preg, som passar til det fysiske arbeidet dei vart brukt til.
Eit anna viktig kjenneteikn ved arbeidssongane er at dei uttrykkjer ein lengsel. Dette kan vere lengselen etter fridom, etter heimlandet dei vart tvungne å reise ifrå, eller etter ei betre framtid. I tillegg er mange arbeidssongar melankolske. Dette er forståeleg gitt dei vanskelege levevilkåra dei levde under.
Songane er ofte korte, og dette kan ha samanheng med at dei vart sunge i arbeidet. Dei korte strofene gjer det lettare å repetere songen, og dei enkle melodiane gjer det lettare for alle å vere med. Sjølv om songane er korte, er dei fulle av innhald, og gir eit djupt innblikk i livet og kulturen til dei som skapte og framførte dei.
Til saman utgjer desse elementa kjernen i arbeidssongane. Dei er eit levande vitnesbyrd om ei tid som har prega historia vår, og gir oss innsikt i korleis musikk kan spele ei viktig rolle i menneska sitt liv, sjølv under dei mest krevjande omstenda. Dei fortel oss om styrken og viljen til å overleve, om håpet om ei betre framtid, og om krafta i fellesskap og musikk.
5 SPØRSMÅL
Gospel og negro spirituals
Læringsmål
1. Gospelmusikk
2. Negro Spirituals
3. Påverknad
Negro Spirituals
Gospel
Gospel og "negro spiritual" er to uttrykk som representerer ein viktig del av den afroamerikanske kulturen, men kvar av dei har ei unike historie og karakteristikkar.
Gospel er ein musikalsk sjanger som utvikla seg i det 19. og tidlege 20. hundreår i dei "svarte" kyrkjene i USA. Det er ein type religiøs musikk som kjem frå den kristne trua, og som er prega av livlege melodiar og sterke emosjonelle tekstar. I gospelmusikken er det vanleg å finne eit sterkt engasjement og ei djup tru på gud sitt nærvær og makt.
På den andre sida er "negro spiritual" eldre religiøse songar som utvikla seg blant afrikanske slavar i USA på 1700- og 1800-talet. Desse songane er prega av djup sorg, lengsel etter fridom og ei sterk åndeleg tru. Dei vart ofte sunge i arbeid, som ein måte å uttrykkje sine kjensler og håp på i ein tid der slavane ikkje hadde makt over sitt eige liv.
I utgangspunktet var gospelmusikken i stor grad påverka av "kvite" vekkelsessongar, men etterkvart som dei "svarte" kyrkjene tok over, byrja han å utvikle sin eigen identitet. Denne nye gospelmusikken var prega av ein rik kortradisjon, der kor og solistar ofte deltok saman. I tillegg til korsong vart komp ein viktig del av gospelmusikken, med pianoet som det vanlegaste instrumentet som spelte til.
Eit anna sentralt prinsipp i både gospel og "negro spiritual" er "call and response"-metoden. Dette er ein tradisjonell afrikansk musikkform som vart bevart i afroamerikansk musikk og arbeidssongane.
Gospel og "negro spiritual" er begge kraftfulle uttrykk for afroamerikansk kultur og historie. Dei har begge spelt ei viktig rolle i å forme den amerikanske musikkscena, og held fram med å påverke mange sjangrar i dag.
5 SPØRSMÅL
Blues
Læringsmål
1. Blues som musikkform
2. Opphavet til bluesen
3. Slektskapen til bluesen med afrikansk musikk
4. Påverknaden til bluesen på anna musikk
5. Instrumentering i bluesen
6. Viktige stilartar i bluesen
7. Særtrekk i bluesmusikk
8. Tema i bluesmusikk
9. Struktur i bluesmusikk
Befor You Acuuse Me
Blues er ei unik form for musikk som er kjenneteikna av dei karakteristiske blåtonane, gjentakande mønster og den mykje brukte tolvtaktersstrukturen. Dette er element som gir bluesen dens særpreg og uttrykk.
Opphavet til bluesen kan sporast tilbake til afroamerikanske miljø i det sørlege USA på slutten av det 19. hundreåret og byrjinga av det 20. hundreåret. Inspirert av negro spiritual, arbeidarsongar, field hollers, afroamerikansk folkemusikk og forteljande balladar med engelsk og skotsk-irsk opphav, forma desse samfunna den tidlege bluesen.
Det er ikkje til å unngå å merke slektsskapen bluesen har til afrikansk musikk. Dette høyrest tydeleg i bruk av blåtonar og det såkalla "call and response"-mønsteret.
Bluesen har hatt stor påverknad på utviklinga av amerikansk og vestleg populærmusikk, der element frå bluesen har vorte integrerte i sjangrar som jazz, bluegrass, rhythm and blues, rock and roll, hip hop og popmusikk.
Når det gjeld instrumentering, er akkompagnement på gitar vanleg i bluesmusikk. Men ulike retningar innanfor musikkstilen legg ulik vekt på andre instrument. Blant dei viktigaste instrumenta i bluesmusikken finn vi gitar, bassgitar, piano, trommer og munnspel.
Det finst fleire viktige stilartar i bluesen, som delta-blues, country-blues, Chicago-blues og Texas-blues. Desse stilartane har særdrag og eigne karakteristikkar, men alle hentar inspirasjon frå grunnprinsippa i bluesen.
I bluesmusikk er det vanleg å nytte små soloar kalla "fill-ins" mellom verselinjene. Eit anna kjent element er "riff", som er kortare melodiar som blir gjentekne gjennom songen. "Bottleneck"-teknikken, der ein brukar eit kort røyr av glas eller stål på ein eller fleire av fingrane for å få ein glidande tone frå strengane.
Tekstane i bluesmusikk handlar ofte om dei vanskelege sidene ved livet, som ulykkeleg kjærleik, fattigdom, naud, og alkoholforbruk. Dette gir bluesen ein ofte melankolsk og djup tone.
Tolvtaktarbluesen, eller 12-taktarstrukturen, består av tre delar, ofte kalla AAB. Dette refererer til ein struktur der dei første åtte taktane (AA) er like, medan det siste firetaktarpartiet (B) er ulikt. Ein typisk blues har 4+4+4 - taktar.
Bluesmusikk har vanlegvis berre tre akkordar, og bluesskalaen blir ofte brukt som utgangspunkt for soloar. Eit anna kjenneteikn ved blues er bruken av "blue notes", som er tonar som ligg mellom to tonar på skalaen, og gir bluesen ein særprega lyd.
5 SPØRSMÅL
Bluegrass
Læringsmål
1. Opphav
2. Namnet "Bluegrass"
3. Instrument i Bluegrass
4. Musikalske kjenneteikn
5. Improvisasjon
Bluegrass
Bluegrass er ein musikkstil som fekk opphavet sitt på 1940-talet. Han er inspirert av ei rekkje ulike musikkformer, blant anna blues, country, jazz og anglesaksisk folkemusikk frå dei britiske øyane. Sjølve namnet "bluegrass" stammar frå "The Bluegrass Boys", eit countryband leia av Bill Monroe. Bandet er igjen oppkalla etter ei gruppe grasartar, kjent som bluegrass, som veks i Kentucky og i Sør- og Midtvesten i USA.
Eit av det mest kjende eigenskapen ved bluegrass er bruk av akustiske strenginstrument. Dette inkluderer instrument som kontrabass, fele, gitar, banjo, mandolin og dobro. Det er ingen bruk av elektriske eller perkusjonsinstrument i denne musikkforma, noko som skil han ut frå mange andre musikkformer.
Andre karakteristiske trekk ved bluegrass inkluderer moglegheita for fleirstemt song, ofte i rask rytme. I tillegg er det ein viss måte å spela instrumenta på i bluegrass. Instrument med tjukkare strengar, som kontrabass og gitar, spelar vanlegvis på pulsslaga 1 og 3 i kvar takt. Dette gjev grunnrytmen i musikken. På den andre sida spelar instrument med tynnare strengar, som fele og mandolin, på pulsslaga 2 og 4 i kvar takt, og tilfører ofte melodien og fyller ut lydbiletet.
Ein viktig del av bluegrass er improvisasjon. Dette betyr at musikarane ofte spelar utan at noko er planlagt på førehand. Improvisasjonen tillèt musikarane å uttrykkje seg sjølve på ein kreativ måte, og gjer at kvar framføring blir unik. Dette aspektet av spontanitet og kreativitet bidreg til å halda musikken levande og interessant.
Samla sett er bluegrass ein unik og livleg musikkform som kombinerer ulike tradisjonar og musikkstilar. Den er eit uttrykk for ei djup og rik kulturell arv, og har spelt ei viktig rolle i den amerikanske musikkhistoria.
5 SPØRSMÅL
Coutry
Læringsmål
1. Opphav og utvikling
2. Musikalske element
3. Tekstinnhald
4. Viktige artistar
Country
Country er ein musikkstil som har djupe røter i den amerikanske kulturen, og stammar frå den folkelegen musikken europearane tok med seg når dei kom til Amerika. Dette er ein type musikk som har ein særeigen karakter og ein djup innverknad på det amerikanske samfunnet.
Melodiane i countrymusikk varierer mellom dur og moll, som gir eit breit spekter av tonale uttrykk og skapar ei unik blanding av glede, sorg, lengsel og håp i lydbiletet. Dette gjer at countrymusikk er i stand til å formidle ein rikdom av menneskelege erfaringar og følelsar.
Ein viktig del av countrymusikk er tekstane. Dei handlar ofte om livet på den amerikanske landsbygda - bøndene, arbeidarane, kyrkja, familien og det enkle, men harde livet på landsbygda. Men tekstane handlar òg om universelle tema som kjærleik, svik, glede og sorg, som gjer countrymusikk relaterbar og tiltalande for eit breitt publikum.
Countrymusikk har ei lang historie. Den første musikken i denne stilen kom ut på plate på 1920-talet under nemninga «hillbilly». Dette var eit uttrykk som vart brukt om folk frå dei fjellrike områda i sørlege delar av USA.
Frå 1944 hadde denne musikkstilen si eiga Billboard-liste, eit klart teikn på den veksande populariteten og kommersielle suksessen til countrymusikk.
Countrymusikken er kjenneteikna av ei rekkje ulike syngemåtar, inkludert jodling og fleirstemd song. Dette bidreg til å gi countrymusikk eit distinkt og gjenkjenneleg lydbilete.
Blant dei viktigaste artistane i countrymusikk finn vi Hank Williams og Willie Nelson. Hank Williams er kjend som ein av dei viktigaste og innverknadsrike artistane i countrymusikken si historie. Willie Nelson er òg ein viktig figur i countrymusikken, kjend for den karakteristiske stemma og hans unike stil.
Samanfatta kan ein seie at country er ein musikkstil som speglar det amerikanske samfunnet og kulturen, med røter i folkeleg musikk frå Europa, rik på melodiske og tekstlege uttrykk, og med ein innverknadsrik historie som har påverka mange andre musikkformer.
5 SPØRSMÅL
Soul
Læringsmål
1. Definisjon og opphav
2. Musikalske element
3. Bodskap og uttrykk
4. Rolle av songaren
5. Bruk av improvisasjon
6. Viktige artistar
Soul
Soul er ein musikkstil som vart utvikla av afroamerikanske musikarar på 1950-talet. Denne stilen er kjend som "farga musikk" og speglar den kulturelle og samfunnsmessige erfaringa til afroamerikanske folk på denne tida.
Musikken er ei rik blanding av ulike musikalske sjangrar. Element frå blues, gospel og rock er alle innlemma i soul, og dette gir ein unik lyd som er fengslande og dynamisk. Frå bluesen kjem ein djup og ofte sorgfull tonalitet, medan gospel bidreg med spirituell høgtid og rock gir driv og energi.
Eit kjenneteikn ved soul er at han uttrykkjer ein lengsel og forventning om eit betre jordisk liv. Dette kjem til uttrykk gjennom ein rastlaus musikalitet, der artistane framfører songane sine med ein intensitet som viser fram denne lengselen. Musikkstilen er kjend for den intense energien sin, med mjuke innslag som gir kontrast og djupne. På scena er det ikkje uvanleg med mykje glitter og stas, som ein del av den samla framføringa.
I sentrum for soul-musikken står songaren. Vedkommande framfører ofte songane sine med ein sterk kroppsleg sensualitet, noko som gir eit sterkt og personleg uttrykk. Songaren sitt engasjement og framføring er ofte det som set stemninga i musikken, og det er songaren som skapar den direkte kontakta med publikum.
Ein annan viktig del av soul er bruken av improvisasjon. Både blåseinstrument og gitarar blir ofte brukt for å skape spontane musikalske stunder, som tilfører musikken ein levande og uføreseieleg karakter.
Det har vore mange viktige soul-artistar opp gjennom historia. Ray Charles er kjend for ei sjelfull røyst og dyktig pianospeling, og han hadde ei stor innverknad på utviklinga av soul. James Brown, ofte omtalte som "Mr. Dynamite", er kjend for det intense scenenærveret sitt og høg-energi framføringar. Aretha Franklin, også kjend som "Queen of Soul", er kjend for ei kraftig røyst og kjensleladd framføring.
Så, soul er ikkje berre ein musikkstil, men òg eit uttrykk for kulturell identitet og sosiale erfaringar. Det er ein sjanger som har påverka mange andre musikkformer og som framleis har mykje å seie i dag.
5 SPØRSMÅL