Jazz og elektronisk musikk
Jazz
Læringsmål
1. Kva er jazz?
2. Tradisjonen i jazz
3. Improvisasjon i jazz
4. Rytmikk i jazz
5. Det personlege uttrykket i jazz
6. Jazzhistoria
Jazz er eit vidt omgrep som omfattar mange ulike typar musikk. Frå jazz frå Sør-Afrika til jazz frå Noreg, er det mange variantar av sjangeren. Likevel er det nokre element som ofte kjenneteiknar jazzmusikk, inkludert tradisjon, improvisasjon, rytmikk, og eit personleg uttrykk.
Tradisjonen i jazzen spelar ei nøkkelrolle i å forme musikken og gi musikarane identitet. Denne tradisjonen er ein raud tråd som strekk seg gjennom historia til jazz, og gjev oss innsikt i kva jazz er og korleis vi skal forstå musikken. Jazzmusikken oppstod ved inngangen til 1900-talet, der afrikanske og europeiske musikktradisjonar vart blanda saman for å skape ein heilt ny sjanger.
Sidan starten har jazz vore ei dynamisk og utviklande musikkform, som har teke i mot impulsar frå mange andre musikkformer. Dette har gjort at jazzen har vore i stadig utvikling, og at ulike stilartar og retningar har oppstått over tid.
Eit sentralt element i jazz er improvisasjon, som er å lage musikk «på ståande fot» utan å ha førebudd det på førehand. Improvisasjon kan ta mange former, frå enkle variasjonar over ei melodilinje, til friare former der ingenting er avtalt på førehand. I seinare jazz er den solistiske improvisasjonen, der ein musikar improviserer ein solo over eit rytmisk og harmonisk underlag, vorte særs viktig.
Rytmikken i jazz er ofte prega av ein såkalla "swing" kjensle, ein bestemt type rytmikk som gjev lyttaren lyst til å røre på seg. Swingkjensla kan variere mellom ulike stilartar og epokar innan jazz, men felles for dei er at musikken skal ha eit rytmisk driv.
Det personlege uttrykket er eit anna vesentleg aspekt ved jazz. Det handlar om å finne sin eigen stemme som musikar, både i klangen på instrumentet sitt og i måten å spele på. Ein jazzmusikar strevar ofte etter å finne sitt eige unike "sound", som gjer at dei kan bli kjent igjen etter berre nokon få sekund med lytting.
Jazzhistoria har sine røter i bluesen, musikken som vart skapt av afrikanske slavar som vart ført til Amerika. Jazzmusikken brukar mange av dei same instrumenta som vart brukte av korps og danseband på starten av det 19. hundreåret, inkludert blåseinstrument og perkusjon. Det er mange teoriar om opphavet til ordet "jazz", men det er ingen einighet om kvar det kjem frå.
I sum er jazz ein omfattande musikksjanger, som er kjenneteikna av tradisjon, improvisasjon, rytmikk, og eit personleg uttrykk. Sjølv om ulike typar jazz kan høyrest svært ulike ut, er det desse elementa som knyter dei saman og gjev dei ein felles identitet som jazzmusikk.
5 SPØRSMÅL
Ragtime
Læringsmål
1. Historisk bakgrunn
2. Opphav og namneforståing
3. Musikalske kjenneteikn
4. Kjende komponistar
5. Etterspel og påverknad
Ragtime
Ragtime er ein musikkstil som vart utvikla i USA mot slutten av 1800-talet, omlag rundt 1900-talet, med røter i afroamerikansk kultur. Dette skjedde i ein periode etter borgarkrigen då afroamerikanarar vart inkluderte i militærorkester. Det var her mange afroamerikanske musikarar lærde å spele ulike instrument, og dei utvikla etter kvart eigne musikkstilar.
Musikkstilen har ein tydeleg bakgrunn i "minstrel shows", ei form for scenekunst der afroamerikanske musikarar ofte vart engasjerte for å spele dansemusikk med ei særleg rytme. Denne stilen vert ofte referert til som "dancing in rugged time". Det var gjennom denne tradisjonen at ragtime fekk den karakteristiske rytmiske strukturen sin.
Ordet "ragtime" kjem frå "rag", som er namnet på dansen som denne musikken vart komponert for. "Ragging" er ein annan term knytt til denne kulturen, og refererer til dansing akkompagnert av stadige gledeshyl. Dette skaper eit bilete av eit energisk, levande miljø der musikk og dans var tett bunde saman.
Ragtime-musikk er kjend for den lettliva og humørfylte tonen sin, og er ofte komponert for piano. Melodiane byggjer vanlegvis på dur og moll, og skil seg frå mange andre svarte musikkstilar ved å ha få blå tonar - tonar typiske for blues - i seg.
Ei særegenheit ved ragtime er det rytmiske samspelet mellom dei to hendene på pianoet. Venstre hand spelar vanlegvis ein taktfast marsj, medan høgre hand spelar synkoperte melodiar. Dette skapar ein distinkt, 'hakkete' rytme som er kjenneteiknande for stilen.
Nokre av dei mest kjende komponistane innanfor ragtime inkluderer Scott Joplin, Jelly Roll Morton og Eubie Blake. Dessa artistane har bidrege vesentleg til utviklinga og populariseringa av ragtime, og deira komposisjonar er framleis viktige innslag i repertoaret til mange ragtime-musikarar i dag.
Ragtime hadde stor innverknad på utviklinga av seinare amerikansk populærmusikk, inkludert jazz og blues. Sjølv om den opphavlegen ragtime-æraen varte berre til omkring 1920, lever musikkstilen framleis vidare i moderne tolkningar og framføringar.
5 SPØRSMÅL
Tradjazz
Læringsmål
1. Historie og opphav
2. Instrumentering og stil
3. Viktige periodar
4. Kjende komponistar og utøvarar
5. Tradjazz i dag
Tradjazz
Tradjazz, eller tradisjonell jazz, er ein musikksjanger som oppstod tidleg på 1900-talet, hovudsakleg i New Orleans, ein by som Napoleon selde og som sidan har vorte kjent som jazzen si vogge. Kulturen i New Orleans er som ein smeltedigel, og musikken der reflekterer denne blandinga av påverknadar. Ein viktig del av byen sin musikkultur er brasstradisjonen, som blir brukt i alt frå feiringar og festivalar til gravferder, og som har hatt stor innverknad på utviklinga av tradjazz.
Den aller første jazzplata vart spelt inn i 1917, men sjølv om innspelinga fann stad i New York, kom musikarane frå New Orleans. Denne tidlege jazzen, kjent som New Orleans-jazz, var combo-jazz. Det vil seie at det vart spelt av eit lite ensemble, ofte med ein trompet, eit klarinett, ein trombone og ei rytmegruppe som bestod av piano, bass og trommer.
Tradjazz var særs populært på 1920-talet, eit tiår som ofte blir omtalt som "Jazzen sin gullalder". Musikken var prega av det som vert kalla kollektiv improvisasjon. Dette er ein musikkform der alle musikarane i ensemblet improviserer samstundes, men tek utgangspunkt i ein melodi eller eit tema. Sjølv om dette er ein vanskeleg teknikk som krev stor musikalsk forståing og samhandling, er det også ein av dei mest spennande aspekta ved tradjazz, ettersom det gjev musikken eit levande og uføreseieleg preg.
Mange kjende komponistar og utøvarar har bidrege til tradjazzsjangeren. Av desse er nok Buddy Bolden, Louis Armstrong og Jelly Roll Morton dei mest kjende. Bolden, som ofte blir kalla "jazzen sin fødselsfar", var ein pioner innan jazzmusikk, sjølv om ingen av innspelingane hans har overlevd til i dag. Louis Armstrong er kanskje den mest kjende jazzmusikaren gjennom tidene, kjent for sitt virtuose trompetspel og karismatiske sceneopptreden. Jelly Roll Morton var ein aktiv komponist og pianist, og var ein av dei første til å arrangere jazzmusikk, noko som gjorde han til ein viktig figur i overgongen frå den kollektive improvisasjonen til det meir strukturerte og arrangerte bandformatet.
Tradjazz er altså ein unik musikksjanger som kombinerer kulturelle element frå New Orleans med improvisasjon og personlege uttrykk. Sjølv om sjangeren er over hundre år gammal, lever tradjazz vidare i dag, både i sin opprinnelege form og i nyare former som er påverka av moderne musikalske strøymingar.
5 SPØRSMÅL
Swing
Læringsmål
1. Historie og popularitet
2. Storband
3. Komposisjon og improvisasjon
4. Song og vokal
5. Swingvariasjonar
6. Kjende komponistar og utøvarar
7. Dans
8. Ettertid og innverknad
Swing
Swing, ein musikkform som blomstra mellom 1930- og 1950-talet, blir gjerne referert til som "den andre gullalderen av jazz". Denne perioden var ein tid då jazzmusikk hadde eit enormt popularitetsløft, og swing var på mange måtar drivkrafta bak denne oppturen. Swing var ikkje berre ein musikkstil, men òg ein livsstil. Musikk og kultur var voven saman i ei bølgje av dans, mote og kreativ energi.
Eit kjenneteikn ved swing er storbandet, med ein rikdom av instrument og ei blanding av solo- og ensemblestykke. Storbanda kunne omfatte opp til tjue musikantar, inkludert seksjonar av saksofonar, trombonar, trompetar og ein rytmeseksjon som bestod av piano, bass, trommer og gitar. Dei store orkestera gav ein fyldigare og meir avansert lyd enn tidlegare jazzformer.
Musikken i swingperioda var generelt meir polert og avansert enn tidlegare stilar. Komposisjonane var ferdigskrivne og arrangerte på notar, og sjølv om det var rom for improvisasjon, var det vanlegvis avgrensa til soloinnslag. På denne måten var swing ein overgang frå det uformelle og spontane i tidlegare jazz til ein meir formell og strukturert musikkform.
Ein annan viktig del av swingmusikken var songen eller vokalen. Storbanda hadde ofte ein eller fleire vokalistar, og dette bidrog til populariteten. Songtekstane handla ofte om kjærleik og romantikk, og det var vanleg med "call-and-response" mellom songaren og banda.
Det var også mange swingvariasjonar, inkludert "String Swing", ein stil som kombinerte swing med sigøynertradisjonar. String Swing var prega av ei rekkje av strenginstrument, som fiolin, gitar og kontrabass, og var kjenneteikna av hurtige, virtuose soloar.
Swingmusikken gav oss mange aktive komponistar og utøvarar. Nokre av dei mest kjende er Duke Ellington, Count Basie, Benny Goodman og Louis Armstrong. Desse musikarane bidrog sterkt til å forme swingjazzen med den unike stilen sin og evna til å bringe fram dei særeigne kjenneteikna ved swing.
Publikum hadde ei viktig rolle i swingperiodea, og dansen var ein sentral del av swingkulturen. Swingdansen, med ulike stilar som Lindy Hop og Jitterbug, var kjenneteikna av energiske hopp, kast og rotasjonar, og var perfekt tilpassa den rytmiske og livlege swingmusikken.
I ettertid har swing hatt stor innverknad på mange musikkformer, inkludert R&B, rock and roll, og sjølvsagt, moderne jazz. Den har også opplevd ei viss gjenoppblomstring i seinare år, med ein ny generasjon musikantar og dansarar som blir trekt mot energien og vitaliteten til swingen.
5 SPØRSMÅL
Bebop
Læringsmål
1. Utviklinga av bebop
2. Musikalske særdrag
3. Publikumsresponsar
4. Bruk av "bombs"
5. Kjende Bebop-komponistar
6. Bebop innverknaden sin på musikkhistoria
Bebop
Bebop, som oppstod på 1940-talet, er ein svært kjend stilart innanfor jazzmusikk. Dette var ei tid då swing-stilen dominerte den kommersielle musikkscena, men nokre musikarar kjende på ei lengting etter å prøve noko nytt. Dei opplevde swing som for polert og tilpassa for publikummet, så dei arrangerte jamsessions der dei kunne utforske nye musikalske uttrykk.
Desse jamsessionane vart karakteriserte av raskt tempo, dissonerande tonar, nye rytmer og feite akkordar, det vil seie bruk av mange tonar samstundes. Slike musikalske eksperiment førte til utviklinga av ein heilt ny musikkstil, som vart kalla bebop. Det unike med denne stilen var at musikarane ikkje fokuserte på å tilfredsstille publikummet sitt ønske, men heller på å utforske dei mange ulike aspekta til musikken.
Sjølv om bebop vart sett på som hard og uforståeleg for mange i publikummet, bidrog denne stilen sterkt til å flytte grensene for kva som var mogleg innanfor jazzmusikk. Nokre musikarar spelte til og med med ryggen mot publikum, noko som kan sjåast på som eit symbol på denne interne fokuseringa.
Eit anna kjenneteikn på bebop-stilen var bruken av "bombs". Dette var når trommeslagaren løyste opp den jamne pulsen med skeive markeringar. Dette gav musikken ei uføreseieleg og spennande rytme, som skapte eit konstant driv og energi.
Blant dei mest kjende komponistane og musikarane som bidrog til utviklinga av bebop-stilen, finn vi Charlie Parker og Dizzie Gillespie. Desse to var sentrale i å forme stilen og gav bebop ein unik klang som satte sterke spor i musikkhistoria. Musikken deira er i dag sett på som nokre av dei viktigaste verka innanfor jazzsjangeren.
I sum, er bebop ein revolusjonerande musikkstil som har hatt stor innverknad på jazzmusikk og musikkhistoria som heilheit. Sjølv om det i starten vart opplevd som hardt og uforståeleg for mange, har bebop sine innovative og grensesprengande element vist seg å vere med på å forme musikkutviklinga på betydelege måtar.
5 SPØRSMÅL
Cool Jazz
Læringsmål
1. Definisjon
2. Stil
3. Improvisasjon
4. Kjende komponistar
5. Påverknad
Cool Jazz
Cool Jazz er ein musikkstil som byrja å få feste i 1950-åra. Den byggjer på mykje av det same som i Bebop, men var likevel ein motreaksjon mot denne stilen. Bebop, med det intense tempoet sitt og komplekse rytmer, vart sett på som for utfordrande for mange, og dermed fekk Cool Jazz eit pusterom der lyttaren kunne slappe av og nyte musikken utan å kjenne seg pressa til å henge med på alle dei hurtige endringane i tempo og rytme.
Cool Jazz, som namnet antydar, er kjenneteikna av ein meir tilbakelent, roleg og polert stil, som kontrast til det høge energinivået i Bebop. I motsetnad til bebop, der improvisasjon oftast er basert på akkordprogresjonar, såg gjer Cool Jazz bruk av det som er kjent som modal improvisasjon. Denne improvisasjonsstilen tek utgangspunkt i skalaer, ikkje akkordane, og gir musikarane meir rom for å utforske ulike melodiske og harmoniske idear.
Nokre av dei mest kjende komponistane og utøvarane innan Cool Jazz inkluderer Miles Davis, Gerry Mulligan og Chet Baker. Davis, i særlegheit, er anerkjend for albumet sitt "Kind of Blue" frå 1959, som er eit av dei mest aktive og innverknadsrike albuma innan Cool Jazz. Albumet utnyttar i stor grad modal improvisasjon og har ei unik, avslappa atmosfære som gjer det til eit ikonisk representativt for denne jazzstilen.
Gerry Mulligan, på si side, er kjend for sin kontrastrike baritonsaxofonspel og vekta hans på melodi framfor kompleksitet. Arbeidet hans med Miles Davis, og dessutan hans eige kvartett med Chet Baker, bidrog vesentleg til utviklinga av Cool Jazz.
Chet Baker er òg ein aktiv figur i Cool Jazz. Han er kjend for sitt sensitive og melodiøse trompetspel, og dessutan for den karakteristiske vokalstilen sin. Baker sitt arbeid har hatt stor påverknad på utviklinga av Cool Jazz, og han har halde fram med å vere ein viktig pådrivar for denne stilarten.
Cool Jazz står som eit vitnesbyrd om jazz si evne til å tilpasse seg og fornye seg. Ved å tilby ei rolegare, meir tilgjengeleg stil, bidrog Cool Jazz til å utvide jazz publikummet og gje rom for endå fleire musikalske eksperiment i åra som kom.
5 SPØRSMÅL
Frijazz
Læringsmål
1. Historisk bakgrunn
2. Musikalske kjenneteikn
3. Inspirerande element
4. Melodisk kvalitet
5. Kjende komponistar
Frijazz
Frijazz er ei musikkform som oppstod på slutten av 1950-talet som ein direkte motstand til den tradisjonelle jazzstilen som nokre musikarar opplevde som for innskrenka og forutsigbar. Desse musikarane ynskte å utforske grensene til jazzmusikken ved å spele fritt, utan førehandsbestemd struktur eller melodilinjer. Med andre ord, frijazz er ein stil der improvisasjon og spontanitet står sentralt, ofte med eit høgt nivå av eksperimentell og utforskande tilnærming.
I frijazz, er det ingen strenge reglar for korleis ein skal spele eller kva tonar som er 'rette'. Musikarane har full fridom til å spele kva som helst på instrumenta sine, utforske dei ekstreme grensene for kva dei kan produsere av lydar og tonar. Dette kan gje musikken eit svært ubegripeleg preg for dei som ikkje er vane med å høyre på denne sjangeren.
På 1960-talet vaks dette musikkmiljøet raskt, både i omfang og popularitet. Mange av musikarane var ikkje berre engasjerte i musikk, men òg politisk aktive, og dette gjenspegla seg i musikken deira. Ein del av denne veksten kom òg frå ei interesse i verdsmusikken, spesielt indisk musikk, som ofte har ein friare og meir flytande struktur enn vestleg musikk.
I motsetnad til tradisjonell jazz, har frijazz ein mykje friare puls. Det er ikkje nødvendigvis ein eintydig rytme som alle musikarane fylgjer. Snarare kan rytmen variere og endre seg gjennom eit musikkstykke, med ulike musikarar som bidreg med sine eigne unike rytmer.
Trass i det kaotiske og ustrukturerte preget av frijazz, kan denne musikken òg vere svært melodisk. Men det kan ta tid å venne seg til den unike stilen og melodiske strukturen som frijazz tilbyr. Det er som oftast når ein gir denne sjangeren tid og merksemd, ein verkeleg kan setje pris på den rike og komplekse musikken han produserer.
Ein kjend komponist og utøvar av frijazz er Ornette Coleman, ein saksofonist frå USA. Han er ofte kreditert som ein pioner innan sjangeren og bidraget hans til utviklinga av frijazz er viktig for å forstå denne unike og kreative forma for musikk.
5 SPØRSMÅL
Fusion
Læringsmål
1. Historisk bakgrunn
2. Musikalske kjenneteikn
3. Kjende fusionkomponistar
4. Framtid for fusion
Fusion
Fusion, som oftast blir rekna som ein sjanger under paraplyen til jazz, dukka opp på musikkscena på 1970-talet. Denne nye stilarten var sterkt påverka av rock, og han la vekt på instrumentale soloar og komplekse komposisjonar. Fusion har rota si i jazzrock, og er karakterisert ved blanda element frå jazz, rock, funk, og i seinare tid, andre sjangrar som hiphop, elektronisk musikk og global musikk.
Sjangeren utvikla seg først og fremst mellom 1970- og 90-talet, der musikarar byrja å eksperimentere med jazzstrukturar og blanda dei med element frå rock og funk. Fusionmusikk er kjend for den innovative bruken sin av ulike musikalske element som til dømes presise riff og leikne framføringar. Denne typen musikk kan òg innehalde svært kompliserte rytmiske mønster, som kan utfordre lyttaren.
Ein av dei mest kjende fusionmusikarane er saksofonisten Michael Brecker. Brecker var kjend for sitt innovative og teknisk dyktige spel. Han spelte ofte komplekse solopartar som viste den tekniske dyktigheita hans, og kombinerte jazz, rock og funk på ein særs kreativ måte.
Ein annan kjend fusion musikar er Bugge Wesseltoft, ein norsk jazzmusikar og komponist. Wesseltoft er kjend for den innovative tilnærminga si til jazz og fusion. Han blandar ofte jazz med elektronisk musikk for å skape unike og spennande lydbilete. Wesseltoft har spelt ei viktig rolle i utviklinga av elektronisk jazz og fusion i Noreg.
Nils Petter Molvær er ein annan norsk jazzmusikar og komponist som er kjend i fusion-kretsen. Molvær har blanda element av jazz, rock og elektronisk musikk for å skape sin eigen unike stil. Han er særleg kjend for bruken av elektroniske effekter i musikken sin, som gir han ein særs distinktiv lyd.
Fusion er ein sjanger som kontinuerleg utviklar seg, og det ser ut til at musikarar stadig finn nye måtar å utforske og blande ulike musikkformer. Denne stilen tillèt stor grad av kreativitet og eksperiment, og er populær blant musikarar som ønskjer å utforske nye musikalske landskap.
5 SPØRSMÅL
Norsk jazz
Læringsmål
1. Utvikling av norsk jazz
2. Viktige bidragsytarar til norsk jazz
3. Karakteristiske trekk ved norsk jazz
4. Påverknad frå andre jazzformer
5. Norsk jazz på den internasjonale scena
Norsk jazz - The Nordic Sound
Norsk jazz er ein distinkt sjanger som har vore i utvikling sidan midten av det 20. hundreåret. På 1960-talet byrja norsk jazz å forme si eiga identitet. Før dette var norsk jazz i stor grad påverka av amerikanske stilane, men det var i denne tida at det byrja å få sin eigen form og karakter.
Karin Krogh er eit viktig namn i norsk jazz. Ho har etablert seg som ein internasjonal jazzsangerinne og har vore ein betydeleg bidragsytar til norsk jazz. Med ei karriere som strekkjer seg over fleire tiår, har ho oppnådd stor anerkjenning for arbeidet sitt både nasjonalt og internasjonalt.
Eit anna karakteristisk aspekt ved norsk jazz er det som er kjend som "The Nordic Sound". Dette uttrykket refererer til korleis norske jazzmusikarar hentar inspirasjon frå det norske landskapet og klimaet. Fjordar og fjell, langstrekte vidder, snø og isbrear er alle element som speglar seg i musikken. Denne særprega klangen, kjenneteikna av lyrisk melodi, romleg akkordprogresjon og subtil dynamikk, skapar eit unikt lydbilete som ofte blir assosiert med norsk jazz.
Fleire element har prega utviklinga av norsk jazz. Eitt av dei er tradisjonell jazz frå New Orleans, som har lagt grunnlaget for mange jazzformer. Denne påverknaden kan merkast i improvisasjonsstilen og swingrytmane som er typiske for denne jazzen.
Norsk folkemusikk har òg hatt stor innverknad på norsk jazz. Element frå folkemusikken, som hardingfele, munnharpe og lur, har vorte integrert i jazzmusikken for å skape ein unik blanding av tradisjonelle norske melodiar med improvisasjonen til jazzen.
Elektronika har òg vorte meir vanleg i norsk jazz, der digital teknologi og syntetiske lydar blir brukt til å skape nye musikalske uttrykk.
Vokal jazz, som Karin Krogh har spesialisert seg på, er ein annan sentral del av norsk jazz, der stemma blir brukt som eit musikalsk instrument for å skape melodiar og rytmer.
Det er mange kjende komponistar innanfor norsk jazz. Robert Normann, ein jazzgitarist kjend for den virtuose teknikken sin, er ein av dei. Han er viktig for den tidlege utviklinga av norsk jazz. Jan Garbarek, ein saksofonist kjend for den unike stilen, har hatt stor innverknad på "The Nordic Sound". Arild Andersen, ein aktiv kontrabassist, har gjort mykje for å utvikle jazz i Noreg, både som komponist og utøvar.
Norsk jazz er ein rik og mangfaldig sjanger som har utvikla seg over tid for å skape ein distinkt musikalsk identitet. Frå tidlege påverknader frå amerikansk jazz, via integrasjonen av norsk folkemusikk og elektronika, til utviklinga av "The Nordic Sound", har norsk jazz kontinuerleg skapt nye musikalske uttrykk og formasjonar. Med talentfulle musikarar som Karin Krogh, Robert Normann, Jan Garbarek og Arild Andersen, har norsk jazz ein sterk posisjon på den internasjonale jazzscena.
5 SPØRSMÅL
Elektronisk musikk
Læringsmål
1. Definisjon og opphav av elektronisk musikk
2. Typar av elektroniske instrument
3. Bruk av elektroniske instrument i ulike musikksjangrar
4. Utviklinga og påverknaden av teknologi på elektronisk musikk
Elektronisk musikk er ein brei kategori av musikk som blir laga med elektroniske instrument. Desse instrumenta, som inkluderer alt frå synthesizere til dataprogram, nyttar straum for å lage lyd. Dermed er dei distinkt ulike frå akustiske instrument som til dømes gitar og piano, som lagar lyd ved hjelp av fysiske prinsipp som resonans og vibrasjon.
Vi kan dele elektroniske instrument inn i to hovudkategoriar: analoge og digitale. Analoge instrument, som analoge synthesizere og elektriske gitarar, lagar lyd ved å modifisere elektriske signal ved hjelp av fysiske komponentar som transistorar. Dette gir ein varm, naturleg lyd som mange musikarar set pris på.
Digitale instrument derimot, som digitale synthesizere og dataprogram, lagar lyd ved å simulere dei fysiske prosessane i analoge instrument. Dette blir gjort ved hjelp av mikroprosessorar som produserer komplekse matematiske modellar for å lage lyd. Digitale instrument kan lage ei brei rekkje av lydar, inkludert herming av akustiske instrument, og gir musikarar ein enorm mengd kontroll over lyden.
Elektronisk musikk starta for alvor på 1960-talet, med pionerar som Robert Moog, som skapte Moog-synthesizeren, eit av dei første populære elektroniske instrumenta. Sidan den gongen har elektroniske instrument vorte brukt i ei rekkje musikksjangrar, frå rock og pop til hiphop og dance. Dei har også skapt heilt nye sjangrar, som techno, house, dubstep og ambient.
I dag er elektronisk musikk utbreidd i alle former for populærmusikk. Med utviklinga av datateknologi og programvare har det vorte mogeleg for kven som helst å lage elektronisk musikk, noko som har ført til ein enorm kreativ eksplorasjon og innovasjon i feltet. Dette har også ført til nye sjangrar og undergrupper innanfor elektronisk musikk, og sjangren held fram med å utvikle seg.
5 SPØRSMÅL
Electro
Læringsmål
1. Kva er electro?
2. Kjenneteikn ved electro
3. Kjende musikarar i electro
4. Electro sin innverknad på andre musikksjangrar
Electro
Electro er ein musikksjanger som oppstod som ein del av hiphop/break-kulturen på 1970- og 1980-talet, og har henta mykje inspirasjon frå funkmusikk på 70-talet. Dette gjeld særleg rytmestrukturen, som i electro ofte er kompleks og byr på mange variasjonar, som med funk.
Den typiske lyden i electro kjem frå synthesizerar som vart utvikla på 1960-talet. Dette instrumentet gir ei rekkje moglegheiter for å skape unike lydar, og i electro blir det ofte brukt for å lage skarpe, kraftige tonar som skil seg ut i lydbiletet. Perkusjonen i electro er også prega av mykje variasjon, med aggressive rytmer som skapar ein intens og drivande lyd.
Eit anna kjenneteikn ved electro er den futuristiske bodskapen, som ofte blir formidla anten gjennom vokalen eller gjennom musikken sjølv. Denne bodskapen kan til dømes handle om framtidige teknologiske utviklingar, eller om kva for ei retning samfunnet er på veg i.
Det er fleire kjende musikarar som har bidrege til utviklinga og populariteten til electro. Juan Atkins, ofte omtalt som "gudfaren av techno", har vorte heidra for innverknaden sin på electro gjennom arbeidet sitt med gruppa Cybotron på tidleg 80-talet. Ectomorph, eit electro-band frå Detroit, er også kjent for bidraget sitt til sjangeren.
Eit anna namn som ofte blir nemnt i samanheng med electro, er det tyske bandet Kraftwerk. Dei starta å eksperimentere med elektroniske instrument og maskiner allereie på 70-talet, og har hatt stor innverknad på utviklinga av electro.
Afrika Bambaataa, ein pionar innan hiphop, kombinerte element frå funk og elektronisk musikk for å skape ein ny, unik stil, og blir ofte sitert som ein av dei første artistane til å skape det som no blir kalla electro.
Andre kjende electro-artistar inkluderer Anthony Rother, kjent for den distinktive stilen sin med blanding av electro og techno, Dmx Crew, som er kjent for bruken sin av retro synthesizerlydar, og Dopplereffekt, som er kjent for den minimalistiske og eksperimentelle tilnærminga si til electro.
Electro-musikk har hatt stor innverknad på mange andre musikksjangrar, og er framleis ein populær og aktiv stil innan elektronisk musikk.
5 SPØRSMÅL
Detroit tekno
Læringsmål
1. Detroit tekno
2. Typar Detroit tekno
3. Kjende Detroit tekno musikarar
4. Kulturell innverknad
Detroit tekno
Detroit tekno er ein musikkstil som vart utvikla i Detroit, Michigan, USA, i midten til slutten av 1980-talet. Dette er ein sjanger som tekno og house musikk kan spore sine røter tilbake til. Denne musikkstilen er kjend for sitt futuristiske preg, med ein distinkt sound som kan vere mørk, melankolsk og mekanisk, ofte med dystre, futuristiske undertonar. Detroit tekno kan delase opp i to ulike typar, avhengig av tiåret det vart produsert.
På 1980-talet var Detroit tekno mørk, melankolsk og mekanisk. Dette kom som eit resultat av bruk av analoge instrument og enkle trommemaskiner, som gav musikken ein unik, rå lyd. Musikken hadde eit dystert, futuristisk lydbilete som reflekterte det etter-industrielle landskapet i Detroit. Artistar som 'Underground Resistance', eit fellesskap av musikarar som vart kjende for motstanden sin mot kommersialisering av tekno, var særs populære i denne perioda.
På 1990-talet gjekk Detroit tekno gjennom ein transformasjon. Musikken vart lysare, sjelful, og meir fokusert på å vere rein dansemusikk. Betre teknologi og utstyr førte til eit betydeleg meir sofistikert lydbilete, med komplekse rytmer og melodiøse synth-linjer. Musikken vart meir tilgjengeleg for eit større publikum, og byrja å spreie seg utanfor Detroit.
Nokre av dei mest kjende Detroit tekno musikarane inkluderer Jeff Mills, Robert Hood, Stacey Pullen, Kenny Larkin og Eddie Fowlkes. Desse artistane har hatt ein stor påverknad på utviklinga av sjangeren, og har bidrege til å forme den distinkte sounden av Detroit tekno. Jeff Mills er ein pioner innanfor Detroit tekno og medgrunnleggjar av Underground Resistance, medan Robert Hood er kjend for den minimalistiske tilnærminga si til tekno.
Kvar periode i Detroit tekno har dei unike karakteristikkara sine, men samla sett er det eit rikt og mangfaldig felt som har hatt ein stor innverknad på elektronisk musikk. Detroit tekno er meir enn berre ein musikkstil, det er ein refleksjon av tida og staden det vart skapt, og det er ein påminning om krafta i musikk til å formidle følelsar og idear.
5 SPØRSMÅL
House
Læringsmål
1. Opphav og utvikling
2. Kjenneteikn ved musikken
3. Ulike stilar av house
4. Kjende musikarar
5 Kulturell verknad
House
House er ein musikkstil som veks fram på 1980-talet i kjølvatnet av etter-disco-kulturen. Han vart fødd i klubbar og festar som gjorde sitt ytterste for å skape nye lydar, stilar og atmosfærar. Musikken vart særleg utbreidd i homofile kretsar, men spreidde seg etter kvart utover og påverka musikklandskapet for alltid.
Housemusikk er kjenneteikna av ein mekanisk rytme, som om det var maskiner heller enn menneske som spelte. Bassen er djup og har ofte ein hypnotisk effekt på lyttaren. Ein sentral del av sjangeren er bruk av elektroniske element. Synthesizerar, datamaskinar og samplar vart brukt for å skape nye lydar og effekter, og dei gav housemusikken eit futuristisk preg.
House blandar mange ulike musikkstilar saman. Synth, pop, latin soul, reggae, rap og jazz vart alle laga oppå 4/4-rytmen, noko som gav housemusikken eit rikt og variert lydbilete. Housemusikk kan både vere reint instrumentell, utan noko som helst vokal, eller med vokal, som ofte er ordlause melodiar. Desse vokale melodiane gir musikken ein nesten drøymande kvalitet.
I løpet av det siste tiåret på 1980-talet utvikla house seg til ein stil som vart kalla progressive house. Progressive house er kjenneteikna av lengre spor med ein gradvis utvikling i komposisjonen. Dette gav musikken ei djupare og meir kompleks struktur enn tidlegare former for house.
Mange musikarar har påverka og forma house gjennom historia. Daft Punk, ein duett frå Frankrike, er kanskje dei mest kjende. Dei blanda house med andre sjangrar som funk, disco og techno, og skapte nokre av dei mest minneverdige låtane i sjangeren. Basement Jaxx, ein duett frå Storbritannia, er kjend for sin eklektiske og nyskapande tilnærming til sjangeren. Dei blanda house med element frå salsa, pønk og reggae, noko som gav musikken deira eit unikt og lett gjenkjenneleg preg. House of 909 er eit anna kjent namn, kjent for den sofistikerte og velutvikla stil.
House er meir enn berre ein musikkstil. Det er ein livsstil og ein kultur som har inspirert og påverka menneske over heile verda. Det handlar om å feire livet, kjærleiken og musikken, og om å skape eit fellesskap der alle er velkomne. House er eit vitnesbyrd om mennesket sin kreativitet og evne til å skape noko nytt og spanande, sjølv i dei mest utfordrande tider.
5 SPØRSMÅL
Tekno
Læringsmål
1. Røter og opphav
2. Utvikling og popularitet
3. Sub-sjangrar
4. Aktive artistar og andringar i sajangeren
5. Kjende musikarar
6. Tekno som eir enn usikksjanger
Tekno
Tekno, også kjent som techno, er ein musikksjanger som har røtene sine frå den elektroniske housemusikken som vart laga i Detroit på midten av 1980-talet. Denne musikkforma er karakterisert ved at ho er rein elektronisk, noko som tyder at ho er produsert ved hjelp av elektroniske instrument og datasoftware, utan noko bruk av akustiske instrument.
På starten var tekno eit undergrunnsfenomen, ei lita rørsle som vart framført i små klubbar og undergrunnsstadar. Dette endra seg då sjangeren byrja å få fotfeste i England på slutten av 80-talet og tidleg på 90-talet. Der gjekk tekno frå å vere eit subkulturprodukt til å bli mainstream, og songane vart spelte i store klubbar og på store musikkfestivalar.
Over tid har tekno utvikla seg og vorte delt opp i mindre sub-sjangrar, som inkluderer blant anna hardcore, jungle, ambient og IDM (Intelligent Dance Music). Desse sub-sjangrane har kvar sin unike stil, men deler grunnprinsippa frå tekno, som er fokus på repetisjon og ein nesten hypnotisk rytme.
På midten av 90-talet kom det artistar som tok tekno til eit nytt nivå ved å lage hardare og meir intens musikk. Prodigy er eit godt døme på dette. Med det unike lydbiletet sitt og energiske framføringar, bidrog dei til å gi tekno ein større popularitet. Dei vert rekna som den første verkelege kommersielle tekno-suksessen, og musikken deira vert enno spelt på klubbar over heile verda.
Tekno-sjangeren har produsert mange kjende musikarar, inkludert Kevin Saunderson, Juan Atkins, Derrick May og Prodigy. Desse artistane har kvar på sin måte bidrege til å forme og utvikle sjangeren, og dei er høgt respekterte innanfor tekno-miljøet.
Så, kva er tekno? Tekno er meir enn berre ein musikksjanger. Det er ein livsstil, ein subkultur og eit uttrykk for kreativitet og innovasjon innanfor elektronisk musikk. Tekno er ein stad der musikkprodusentar kan utforske grensene for kva som er mogleg å lage med elektroniske instrument, og det er ein sjanger som stadig er i endring og utvikling.
5 SPØRSMÅL
Trance
Læringsmål
1. Utspring og utvikling av trance
2. Kjenneteikn ved trance
3. Undergenrar av trance
4. Populær i dagens EDM-landskap
Trance
Trance er ein sjanger av elektronisk dansemusikk (EDM) som oppstod i Tyskland på tidleg 90-talet. Sjangeren kjenneteiknast ved repetisjonen sin av oppløftande synth-melodiar som ligg over ein kontinuerleg 4/4-beat. Tempoet i trance musikk ligg ofte i området 125 til 150 slag per minutt, men dette kan variere. Trance musikk fokuserar på å skape ei emosjonell reise for lyttaren gjennom lag av melodiar, harmoniar og rytmer.
Trance har rot i den tidlege tyske tekno-scena, men har òg henta inspirasjon frå Acid House og Detroit Techno. Acid House, som oppstod på midten av 1980-talet, er kjend for dei karakteristiske basslinjene sine, skapt ved hjelp av Roland TB-303-synthesizeren. Denne stilen påverka utviklinga av trance sine draumeaktige, hypnotiske lydar. Detroit Techno, derimot, er kjend for bruken av futuristiske tema og generelle minimalistiske tilnærming. Begge desse stilane har lagt grunnlaget for den unike estetikken som finst i trancemusikk.
På slutten av 90-talet opplevde trance ei gjenoppblomstring, særleg i England og USA, der det vart ein av dei mest populære formene for EDM. Dette var ei tid då rave-kulturen vart stadig meir utbreidd, og trance musikk vart ofte spelt på store utandørs festivalar og nattklubbarrangement.
I dag finst det mange ulike undergrupper av Trance, inkludert Progressive Trance, Psychedelic Trance, og Uplifting Trance, blant anna. Kvar av desse har sin eigen distinkte stil, men alle deler Trance sin grunnleggjande struktur og fokus på hypnotiske, repeterande melodiar.
For å samanfatte, er Trance ein sjanger av elektronisk musikk som vart fødd ut av den tyske tekno-scena på tidleg 90-talet, og er inspirert av Acid House og Detroit Techno. Musikken kjenneteiknast ved sine oppløftande synthesizer-melodiar repetert over ein stadig rytme, som skapar ein meditativ, nesten transe-lignande tilstand hos lyttarane. Denne stilen opplevde ei gjenoppblomstring på slutten av 90-talet i både England og USA, og held fram med å vere populær til dags dato.
5 SPØRSMÅL
EDM
Læringsmål
1. Historia til EDM
2. Kjenneteikn ved EDM
3. Påverknad på andre musikksjangrar
4. Kontroversar kring EDM
5. Framtida til EDM
EDM
Elektronisk dansemusikk (EDM) er ein sjanger av musikk som har oppstått i løpet av dei siste få tiåra, og har vorte ein dominerande musikalsk kraft i populærkulturen.
EDM stammar frå ei rekkje musikksjangrar, inkludert disco, techno, house, og drum and bass, for å nemne nokre. Det er kjenneteikna ved bruk av elektroniske instrument og datateknologi for å lage lydar og rytmer som er designa for å få folk til å danse. Vanlege element i EDM inkluderer syntetiserte lydar, sampla klipp, og tunge basstonar.
EDM sprang opp i undergrunnsscener rundt om i verda på 1970- og 1980-talet. Det var på denne tida at DJar (diskjokkear) byrja å eksperimentere med nye former for musikkproduksjon, inkludert bruk av samplarar og synthesizerar. Dei skapte eit nytt lydbilete som var fundamentalt annleis enn det som var vanleg på den tida.
På 1990-talet byrja EDM å bli meir mainstream, med artistar som The Prodigy, Daft Punk, og The Chemical Brothers som hjelpte til å føre sjangeren til eit større publikum. På 2000-talet hadde EDM vorte ein av dei mest populære sjangrane i populærmusikken, med store festivalar som Tomorrowland og Ultra Music Festival som tiltrekkjer seg titusenvis av tilhengarar kvart år.
EDM har også hatt stor innverknad på andre musikksjangrar. Pop, hip hop, og til og med rock har alle vorte påverka av EDM, med mange moderne hittar som inneheld elektroniske element i lydbiletet sitt.
Trass i populariteten til EDM, har det også vore kontroversielt. Kritikarar hevdar at det er for kommersielt og manglar djupn og kreativitet. Andre seier at det bidreg til ein kultur av rusmiddelmisbruk. Men tilhengarar argumenterer for at EDM representerer det ypperste innan innovasjon og eksperimentell musikk, og at det skapar eit fellesskap av musikkelskarar rundt om i verda.
Samla sett er EDM ein dynamisk og utviklande sjanger som held fram med å prege musikklandskapet. Frå dei tidlege dagane på undergrunnsscena til dei store scenene på musikkfestivalar rundt om i verda, held EDM fram med å vere ein kraftig drivar for musikkutvikling og kulturell forandring.
5 SPØRSMÅL